Inzaaien van productief kruidenrijk grasland kan de biodiversiteit op melkveebedrijven verhogen, zonder dat de productie van veevoer afneemt. Dat blijkt uit onderzoek van het Louis Bolk Instituut en WUR in de Achterhoek.
In een interdisciplinair onderzoek vergeleken de onderzoekers productief en extensief kruidenrijk grasland met gangbaar blijvend grasland met Engels raaigras. Extensief kruidenrijk grasland kenmerkt zich door een extensief beheer, hoge biodiversiteit maar relatief lage productie. Op productief kruidenrijk grasland staan mengsels van grassen en kruiden die een goede productie leveren, vergelijkbaar met blijvend grasland.
Drijfmest of geen mest
De onderzoekers vergeleken de productie, voederwaarde, bodemkwaliteit en biodiversiteit van deze drie graslandtypen op 12 locaties op zandgrond in de Achterhoek. Het blijvend grasland was gemiddeld acht jaar niet geploegd, bestond voor meer dan 90 procent uit Engels raaigras en werd gangbaar bemest met drijfmest en kunstmest. Het productief kruidenrijk grasland bestond uit een mengsel van grassen, vlinderbloemigen en kruiden die twee jaar daarvoor waren ingezaaid en gangbaar werden gemest. En het extensief kruidenrijk grasland werd al 20 jaar extensief beheerd (geen mest, later maaien) en bevatte meer dan 15 plantensoorten per 25 m2.
Persistentie
Het productief kruidenrijk grasland zorgde voor een even hoge grasproductie als blijvend grasland onder gunstige omstandigheden en produceerde in droge jaren en bij minder bemesting zelfs meer gras. Minpunt is wel dat de klavers en kruiden worden verdrongen door de grassen, waardoor de voordelen op gebied van biodiversiteit verminderen. Daarom moet de persistentie van de klavers en kruiden in productief kruidenrijk grasland worden verbeterd, zegt onderzoeker Nick van Eekeren van het Louis Bolk Instituut.
Klimaataspecten
Kijkend naar de klimaataspecten, bleek de CO2-opslag in de bodem van de drie graslandtypen even groot. De natuurlijke stikstofbinding door vlinderbloemigen was het hoogste in productief kruidenrijk grasland, waarmee boeren met dit graslandtype het beste het gebruik van kunstmest kunnen afbouwen.
De biodiversiteit in de bodem, in de vorm van de bacteriën, schimmels en nematoden, was het hoogste in extensief kruidenrijk grasland en het laagste in productief kruidenrijk grasland. ‘Het bodemleven in de drie graslandtypen lijkt het meest te worden beïnvloed door de verstoring door grondbewerking; hoe hoger de leeftijd van het grasland hoe hoger de aantallen en biomassa van het bodemleven en hoe hoger de diversiteit’, schrijven de onderzoekers. ‘Een langere levensduur van graslanden is daarom van groot belang.’
Soortenrijkdom
Kijkend naar het aantal plantensoorten per perceel, scoort extensief kruidenrijk het beste en blijvend grasland het slechtste. Dit geldt ook voor het aantal insecten. ‘De intensiteit van het landgebruik blijkt van allesbepalende invloed op de soortenrijkdom en talrijkheid van insecten in de drie graslandtypen’, aldus de onderzoekers. Hoe hoger het bemestingsniveau en hoe vaker de boeren maaien en beweiden, hoe minder insecten. In extensief beheerd grasland komen meer plantensoorten voor en die zorgen weer voor meer insectensoorten, waaronder bestuivende insecten. In productief kruidenrijk grasland komen meer bestuivers voor dan in blijvend grasland, maar voor de biodiversiteit is uitbreiding van het areaal extensief kruidenrijk grasland essentieel, zeggen de onderzoekers.
Dat laatste geldt ook voor weidevogels. De productieve graslandtypen zijn in de huidige vorm ongeschikt als broedhabitat voor veel weidevogels, omdat het maairegime geen volledige nestcyclus toelaat.
Maairegime
De onderzoekers concluderen dat productief kruidenrijk grasland een betere basis vorm voor behoud van biodiversiteit in agrarische gebied dan blijvend grasland, maar geen alternatief vormt voor extensief kruidenrijk grasland. Ze adviseren om het maairegime te verlagen, zodat meer planten en dieren in staat zijn zich voort te planten. De onderzoekers hebben ook een memo uitgebracht met definities, randvoorwaarden en borging van kruidenrijk grasland.
Productief kruidenrijk grasland is een relatief nieuwe vorm van grasland die een goede veevoer- en melkproductie combineert met meer biodiversiteit. Het is daarmee een interessant graslandtype. Het Louis Bolk Instituut heeft een handleiding Productief Kruidenrijk Grasland uitgebracht om het beheer te optimaliseren.
Veenweidegebied
De kennisinstellingen hebben nog geen onderzoek gedaan naar productief kruidenrijk grasland op andere grondsoorten. WUR onderzocht afgelopen jaren het nut van extensief kruidenrijk grasland in veenweidegebied op verzoek van de Groene Cirkel Kaas en Bodemdaling. De onderzoekers beoordeelden 29 kruidenrijke percelen in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden, maar gebruikten daarbij een andere indeling met 5 graslandtypen, van hoogproductieve soortenarme glaslandtypen naar laagproductieve graslanden met veel biodiversiteit. De melkveehouders in dit veenweidegebied maken wel gebruik van kruidenrijk grasland, maar die percelen leveren tussen de 5 en 7 ton droge stof per hectare, tegen ruim 10 ton op het productieve land met Engels raaigras. Het onderzoek identificeert de opties hoe boeren in veenweidegebied een hogere biodiversiteit kunnen creëren. Meer informatie over dit onderzoek verschijnt binnenkort in een nieuwsbericht.