Wie een onbekende plantenziekte of -plaag spot in zijn tuin of buurt, kan de ziekmaker (pathogeen) vanaf nu identificeren en melden in de nieuwe applicatie Beware&Note op de bestaande website waarnemingen.be. Het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), het Proefcentrum voor Sierteelt (PCS) en Natuurpunt Studie hopen op die manier ook burgers in te schakelen bij de bescherming van ons publieke en private groen tegen uitheemse ziekten en plagen. Die zogenoemde Q-organismen (met de Q van quarantaine) steken steeds vaker de grenzen van de Europese Unie over, en brengen schade toe aan ons milieu en onze voedselproductie.
Uw hulp is nodig!
Een plantenziekte of -pathogeen wordt door de EU-wetgeving als quarantaineorganisme (of Q-organisme) gebrandmerkt als het grote economische en ecologische schade kan veroorzaken en er geen doeltreffende bestrijdingsmaatregelen beschikbaar zijn. Het beleid doet dan ook zijn best om de introductie en verdere verspreiding van dergelijke organismen te voorkomen. Eén van de acties in het kader van deze preventie, is de melding van (verdachte) insleep.
ILVO, PCS en Natuurpunt vragen nu hulp van natuurvrijwilligers, maar ook van tuinliefhebbers, studenten, wetenschappers en professionals in de land-, tuin- en bosbouw om dit proces te versnellen. ‘Zij kunnen van het waarschuwingssysteem Beware&Note gebruikmaken om op te zoeken wat ze denken gezien te hebben. Dat kan gaan over insecten die zelf makkelijk identificeerbaar zijn of schimmels, bacteriën of virussen die herkenbare symptomen veroorzaken. Na identificatie kunnen zij ook melding maken van hun vondst’, legt Wouter Vanreusel van Natuurpunt uit. ‘Op die manier kunnen de bevoegde overheden en beheerders van bos-, natuur-, land- en tuinbouwgebieden en -percelen sneller tot actie overgaan.’
Dat meldingen door particulieren over verdachte organismen van onschatbare waarde zijn, bleek in het verleden al: ‘In 2006 deed een bonsailiefhebber bijvoorbeeld melding van een eigenaardige kever die hij gevonden had op een bonsaiboompje in Geraardsbergen. Uit de foto die hij meestuurde bleek al snel dat het om een Oost-Aziatische boktor ging, een uitheemse kever die grote schade kan toebrengen aan allerlei loofbomen’, vertelt Jochem Bonte van ILVO. ‘Die was samen met de boom uit Azië geïmporteerd. Kever en boom werden in quarantaine geplaatst, en er werden gelukkig geen andere eieren of larven gevonden. In Nederland moesten in 2007 en 2009 in totaal zo’n 270.000 planten vernietigd worden na uitbraak van een gelijkaardige Aziatische boktorsoort in woonwijken. Door de snelle reflex van die man uit Geraardsbergen is dus heel wat leed voorkomen kunnen worden.’
Hoe werkt de nieuwe app?
Stel, u treft tijdens een wandeling naaldbomen aan met uitdrogingsverschijnselen en paddenstoelen op de stam. U meldt zich aan op Beware&Note en filtert de databank op schadelijke organismen op naaldbomen.
U krijgt 2 suggesties, en denkt dat het om de zeer toepasselijk genaamde schimmel “dennenmoordenaar” (Heterobasidion irregulare) gaat. Op de bijhorende fiches vindt u uitleg over o.a. de symptomen die deze schimmel veroorzaakt (in 3 talen) en een lijst van plantensoorten die geïnfecteerd kunnen worden. Wanneer u na deze uitleg inderdaad overtuigd bent dat het om de dennenmoordenaar gaat, meldt u met een eenvoudige druk op de knop dat u deze soort gezien hebt, en kan u een foto meesturen voor controle door een expert van ILVO of Natuurpunt. Als u dat wil, wordt u verder op de hoogte gehouden van de waarneming. Elke gebruiker kan namelijk aanduiden in welke teelten en regio’s hij geïnteresseerd is, om meldingen te krijgen wanneer er een Q-organisme in die regio gevonden wordt.
Actie pas na controle door experts
‘Indien we niet zeker zijn of we op uw ingezonden foto een Q-organisme zien, gaan we ter plekke nog een staal nemen’, verduidelijkt Jochem Bonte. Het is pas nadat de experts zeker zijn van de identificatie, dat het Federaal Voedselagentschap FAVV samen met de eventuele eigenaar of beheerder van het geïnfecteerde groen beslist welke maatregelen genomen moeten worden. Dat kan gaan van het kappen van bomen tot het vernietigen van alle gewassen binnen een bepaalde perimeter. Hanne Denaeghel (PCS): ‘Omdat deze noodmaatregelen vrij ingrijpend kunnen zijn, is het cruciaal dat elke melding van een Q-organisme op echtheid wordt onderzocht, en dat pas na verificatie door de experts en goedkeuring van de autoriteiten verdere stappen kunnen ondernomen worden.’
De nieuwe tool is dus een belangrijk element in het pakket aan Europese maatregelen die de insleep van uitheemse ziektes aan banden moet leggen. De preventieve aanpak, met name intensieve monitoring, snelle opsporing en bestrijding, moet hoge bestrijdingskosten en opbrengstverliezen vermijden.