Ketendisrupties, voorraadtekorten en een hoge vraag zorgen voor een prijstoename van veel producten die nodig zijn in de land- en tuinbouw. ABN AMRO verwacht dat de prijs van energie, kunstmest, veevoer en verpakkingsmiddelen in ieder geval tot de tweede helft van 2022 nog hoog liggen.
De hogere kosten hebben in veel gevallen negatieve gevolgen voor de productievolumes en de marges van agrarische ondernemers.
Gas- en elektriciteitsprijzen zijn als gevolg van tekorten al een poos extreem hoog. Zowel de Europese Unie (EU) als China kampen met tekort aan gas, waardoor landen tegen elkaar opbieden. Hoe de gasprijzen zich de komende periode gaan ontwikkelen is afhankelijk van de weersomstandigheden en de gespannen geopolitieke situatie rondom Rusland en Oekraïne. Maar zelfs zonder escalatie zal de krapte zorgen voor hogere energieprijzen in heel 2022.
De hogere energieprijzen dwingen een deel van de glastuinders om hun teeltstrategie aan te passen. Glastuinders die hun energiebehoefte niet of slechts deels vooruit hebben ingekocht, zullen kritisch naar hun bedrijfsvoering kijken. Een deel zal ervoor kiezen om energie te besparen door de kassen minder te belichten en te verwarmen. Dit leidt tot lagere productievolumes. ABN AMRO verwacht een daling van de volumes in de sierteelt van 5 procent, voor glasgroente zal de daling groter zijn.
De hogere gasprijzen zorgen ook voor een stijging van de kunstmestprijzen. Voor de productie van kunstmest is namelijk relatief veel gas nodig. De gemiddelde afzetprijs van meststoffen van de Nederlandse industrie is in 2021 met circa 50 procent toegenomen en verdubbelde zelfs in november 2021. De hogere gasprijzen en de aanhoudende vraag naar kunstmest zal ervoor zorgen dat de kunstmestprijs in 2022 op relatief hoog niveau blijft. De vraag wordt vooral gestuwd doordat wereldwijd boeren meer geld kunnen krijgen voor gewassen als soja, mais en tarwe. Zij willen dan ook graag blijven produceren en hebben hier kunstmest voor nodig.
De hogere kunstmestprijzen treffen Nederlandse akkerbouwers en glastuinders. Deze ondernemers kijken dan ook secuurder dan normaal naar het gebruik van deze productiemiddelen. In sommige gevallen kan gekozen worden voor dierlijke mest, waardoor de vraag hiernaar stijgt. Dit is gunstig voor de dierlijke mestverwerkers en de veehouderij.
Onder meer varkenshouders en melkveehouders betalen namelijk voor het laten ophalen van de mest. Nu de vraag hoog is, liggen deze ophaalkosten lager. Voor de veehouders zijn de lagere ophaalkosten gunstig, want andere kosten zijn juist erg hoog.
De afzetprijzen van de Nederlandse veevoerindustrie zijn namelijk in 2021 met circa 15 procent toegenomen. Met name in de tweede helft van 2021 ging het hard. De veevoerkosten maken gemiddeld tussen de 60 en 70 procent van de totale kosten uit en bepalen dus in belangrijke mate de marges van de veehouders. ABN AMRO verwacht dat de veevoerkosten voor een deel van 2022 nog hoog blijven vanwege tekort aan specifieke veevoergrondstoffen en de relatief hoge prijs van granen en soja. De transportkosten, ongunstige weersomstandigheden, arbeidstekorten en hoge kunstmestprijzen geven een opwaartse druk op de graanprijzen.
Energie, kunstmest en veevoer zijn belangrijke kostenposten voor de land- en tuinbouw en zullen in 2022 de marges in de land- en tuinbouw bepalen. Daarnaast zijn er ook andere tekorten die de kosten voor agrarische ondernemers stuwen. Er is ook een schaarste aan verpakkingsmiddelen en arbeid. Met name dit laatste vormt steeds meer een probleem voor ondernemers.
Hogere prijzen
Met een veelvoud aan productiemiddelen die duurder worden, zouden hogere afzetprijzen voor boeren en tuinders logisch zijn. Dat is echter niet altijd het geval. Zo ligt de prijs van biggen en vleesvarkens erg laag en steeg ook de prijs van eieren in 2021 niet voldoende om te compenseren voor de hogere kosten. In 2021 betekende dit dan ook een lager inkomen voor ondernemers in deze twee subsectoren. Bij melkveehouders kon een hogere prijs wel compenseren voor de hogere voerkosten. Het inkomen van melkveehouders steeg dan ook. Door een aanhoudend hoge vraag zijn ook de prijzen voor sierteeltproducten en glasgroentes flink hoger. Belangrijk voor de vraag naar sierteeltproducten en voedingsmiddelen is de inflatoire druk, waardoor de koopkracht van consumenten zou kunnen afnemen in 2022.
Brexit
In juli worden de fytosanitaire certificaten en veterinair gezondheidscertificaten aan de Britse grens verplicht. Ook zullen per die datum fysieke controles aan de grens met het Verenigd Koninkrijk plaats vinden. Deze eis is al een aantal maal uitgesteld, maar het lijkt erop dat het in juli toch echt gaat gebeuren. De enorme hoeveelheid goederen waar het hier om gaat, zal zorgen voor flink wat druk op de douane aan de Britse grens. Daarnaast moeten ook de processen van bedrijven aangepast worden, omdat ze vanaf die datum ook de bedrijfseigen controles op orde horen te hebben. De Brexit heeft al effect gehad op de Nederlandse uitvoerwaarde van voedingsmiddelen naar dat land. Na een daling van 4 procent in 2020, daalde de uitvoerwaarde in 2021 nog eens verder met circa 6 procent. En dat terwijl de uitvoerwaarde van voedingsmiddelen naar andere landen juist steeg met naar schatting 5 procent.
